Erlend Van Landeghem - Van experiment naar expressie

door Daan Rau

 

Voor Erlend Van Landeghem is de materie belangrijk: het experimenteren met materialen en hun mogelijke toepassingen vormt zowat een rode draad doorheen zijn oeuvre. Net zoals de oude meesters bijzondere zorg besteedden aan hun verf en andere materialen, gaat zijn aandacht naar het gebruik van de juiste middelen om zijn punt te maken. In zijn boek en op zijn website deelt hij zijn sculpturen in al naar gelang het materiaalgebruik, dat zegt iets over deze kunstenaar. Maar het moge duidelijk zijn: hij zoekt het juiste materiaal om zijn idee te verwezenlijken, het materiaal dicteert zijn ideeën niet. Dat materiaalgebruik valt ook ten dele samen met periodes in de evolutie van de kunstenaar in de tijd.

Onder de noemer ‘plastic’ vinden we een drietal werken. Het zijn werken in gips met daarboven diverse lagen plastic. Hier is de schilderkunst echt niet ver weg. Net zoals hij voorheen al met glas heeft gewerkt en laag op laag glas aanbracht, doet hij dat nu met plasticfolies.

Ook ‘siliconen’ is een categorie. Siliconen verlenen een zekere soepelheid aan het werk, maken het flexibel. Het nodigt uit om te voelen, te betasten.

De onderwerpen die hij bespeelt zijn divers. Dingen die hem getroffen hebben in de actualiteit, tijdens ontmoetingen of in literatuur of film.

Zo vindt het werk ‘Camil(le)’ zijn oorsprong bij een vriend in Londen die op een bepaald moment heeft beslist om als vrouw verder door het leven te gaan. Het is als een witte, uitwaaierende japon, het kan een bruidsjurk zijn, een sluier met sleep ook die verwijst naar kant maar evenzeer naar maagdelijkheid. Het bovenste deel van de jurk is stevig ingesnoerd en kan net zo goed een keurslijf zijn. Op het geheel zijn talloze penissen ‘geborduurd’.

Een hele reeks werkjes is voortgevloeid uit het lezen van ‘Baudolino’, een schelmenroman van Umberto Eco die ons terugbrengt naar de 12de eeuw. De grote variatie aan vormen doen me denken aan de onderzeese flora en fauna wat zeker in de hand wordt gewerkt door het enigszins transparante, weke en kwalachtige karakter van de gebruikte silicone. De kunstenaar vond hiervoor zijn inspiratie bij de wijzen die in het boek voorkomen.

De categorie ‘polyester’ zorgt voor de meer spectaculaire sculpturen, dat materiaal laat immers zaken toe die anders niet kunnen, het schept mogelijkheden en het zorgt ervoor dat de kunstenaar sneller kan werken. Het gebruik van piepschuim als kern van de beelden geeft een grotere hanteerbaarheid omwille van het geringe gewicht. Allerlei voordelen dus.

Van Landeghem refereert in zijn werk veelvuldig naar de kunstgeschiedenis. Zijn ‘Schip der dwazen’ verwijst heel duidelijk naar ‘Het Narrenschip’ van Hiëronymus Bosch.

In zijn werk ‘Pain’ kunnen we probleemloos Sint-Sebastiaan als inspiratiebron herkennen, zij het dat de kunstenaar hier heel bewust een meer hedendaagse figuur heeft neergezet en meteen de link legt naar wat vandaag gebeurt: mensen die vervolgd, gemarteld en gedood worden omwille van hun overtuiging. Het werk dateert van 2010 en is eerder realistisch uitgewerkt. Stilaan zal de vormgeving meer abstraheren in de jaren die volgen. Belangrijk om op te merken is hoe de sokkel integraal deel uitmaakt van het werk, het is mede een beeldend element.

Hier buiten op de binnenkoer staat ‘El Barco’ een werk dat hij heeft gerealiseerd voor een tentoonstelling van hedendaagse religieuze kunst in het Centre d’Art Sacré in de crypte van de kathedraal van Rijsel. Het is een verwijzing naar de bootvluchtelingen, maar je kan er ook evengoed een allusie op de wonderbare visvangst in gaan zien. We kunnen vaststellen dat de kunstenaar al heel wat abstracter is geworden in zijn vormgeving. De dramatiek blijft evenwel behouden.

En dan zijn er zijn installaties, hierin versmelten de disciplines met elkaar. In zijn installatie in Loods 12  te Wetteren, roept hij een beeld op van negen overblijvende personen na een zondvloed. Hij maakte hiervoor een grafiettekening ‘Troubled water’ op een zwart beschilderde muur, combineerde die met de negen ingelijste portretten van de overlevenden op de aanpalende muur, waarop hij een boomstructuur had getekend. Dialogerend in de ruimte plaatste hij een redelijk grote maquette van een beeld van de overlevenden ‘The feaster’. Die installatie functioneerde bijzonder goed.

Maar er zijn natuurlijk ook zelfstandige tekeningen en schilderijen. Daar waar de schilderkunst in de loop der tijden het middel bij uitstek was om mensen en hun bezittingen een soort van eeuwigheidstatus te geven, legt deze kunstenaar zich toe op het naar voor brengen van die dingen die de eeuwigheid bedreigen, die het tijdelijk karakter ervan beklemtonen: scheuren, oxidatie, corrosie, perforatie, inktvraat, verzuring.

Zijn schilderijen en tekeningen hebben duidelijk iets dat op verwering duidt, hebben een aura van nostalgie, lijken op iets wat ons herinnert aan het verleden. Ze doen me wat denken aan foto’s van overledenen die je soms ziet op begraafplaatsen en waarvan de beeltenissen al half zijn vergaan of vervaagd. Andere beelden dragen geheimen in zich, verhullen angsten of belevenissen die verdrongen zijn of moeten verdrongen worden. Ze zouden kunnen functioneren als bezwering om vat te krijgen op de wereld rondom ons.

De sculpturen van Erlend Van Landeghem mogen dan getuigen van een boeiende vormgeving en een zekere formele schoonheid, zij stemmen ons niet bepaald optimistisch over die wereld die ons omringt. Ze spiegelen ons de wereld voor zoals hij is en was en wellicht zal zijn, ze doen ons vragen stellen en nadenken over die korte tijd dat we hier zijn en hoe wij die tijd willen ingevuld zien. Dat op zich is al een verdienste voor een kunstenaar.

Door zijn kennis van kunstgeschiedenis en zijn bekendheid met literatuur wordt deze man onophoudelijk geïnspireerd en kan hij boeiende en soms verhelderende verbanden leggen tussen het verleden en de actualiteit zonder daarom in anekdotiek te vervallen. Net zoals Auguste Rodin in zijn ‘Burgers van Calais’ de historische anekdote als uitgangspunt nam om een werk te maken dat vele mijlen ver die anekdotiek overstijgt en getuigt van heldenmoed, van plichtsbewustzijn, van overgave, van macht en onmacht, van diep menselijk drama, net zo gaat Van Landeghem te werk en laat ons zien dat we allemaal blinden zijn of dwazen of overlevenden. Wanneer worden we getroffen door een film, een theaterstuk, een boek, een beeld? Toch wanneer we op een of andere manier ons met het gegeven of de personen kunnen identificeren als slachtoffer of als held, als overwinnaar of als overwonnene. Zo weet de kunstenaar ons empathisch vermogen aan te scherpen en gevoelens, emoties op te wekken. Die gevoelens mogen positief of negatief zijn, als ze er maar zijn. Daarom zijn kunstenaars ten allen tijde belangrijk, ze kunnen de onverschilligheid doorbreken. Dat is precies wat deze kunstenaar doet.

  

Daan Rau

 

 

 

Video's

News Art Today: Galerie Duboys, Paris, 2014 - Interview met Thierry  Diers, Florent Girard en Erlend Van Landeghem over de tentoonstelling '9.Ov.Pe.' in Parijs

Mini, by Patrick Baele, 1993 - Reportage over de 'Mini', een glassculptuur.